Blog Amma Asante: advies van burgers aan nieuw kabinet

Bestaanszekerheid is zo’n thema. Is dat nog mogelijk voor mensen als de Participatiewet grondig onderhanden wordt genomen? Of wordt het misschien toch tijd voor een nieuwe wet? Ik heb er wel een mooie titel voor: de wet Bestaanszekerheid en Solidariteit. Die naam mogen jullie zo gebruiken, gratis. Maar dan moet de naam wel de lading dekken.

Hiervoor is de inbreng van mensen onmisbaar die van die wet afhankelijk zijn. Ik heb het dan natuurlijk over cliëntenparticipatie. Ook op dat gebied is er nog veel ruimte voor verbetering. Cliëntenraden laten de stem van cliënten (mensen met een uitkering) horen. Het is dan ook mooi als iets met hun inbreng wordt gedaan. Dat vraagt om wederzijds vertrouwen en respect, en begint bij de politiek. Die moet ervoor zorgen dat er wordt geluisterd naar cliënten bij de totstandkoming of wijziging van wetgeving, beleid en uitvoering.
Dit betekent dus ook dat een cliëntenraad zijn werk moet kunnen uitvoeren en daar schort het momenteel aan. Veel raden draaien op te weinig menskracht, werken soms puur op vrijwillige inzet en krijgen vaak nauwelijks financiële ondersteuning. Nog sterker: als een vrijwilligersvergoeding of een reiskostenvergoeding niet helemaal goed wordt geregistreerd, kan een cliëntenraadslid problemen verwachten. Dat moet anders kunnen.  Dat de inbreng van cliënten(raden) zin heeft, hebben we het afgelopen jaar nóg duidelijker kunnen zien bij de SVB en ook UWV. In verschillende gemeenten wordt ook een iets ruimhartiger beleid gevoerd, maar daar houdt het niet op. Wetten en regels wijzigen vaak en moeten dus altijd goed worden gevolgd. Hetzelfde geldt voor de kwaliteit van de uitvoering: die moet op peil blijven.

Ik kan nog een advies meegeven aan het nieuwe kabinet. Zorg voor een cliëntenraad bij de Belastingdienst. Het is een uitvoeringsorganisatie. Het is zelfs de grootste uitvoeringsorganisatie. Waarom bestaat er geen enkele vorm van medezeggenschap namens de cliënten? Ik denk vooral aan een cliëntenraad voor de uitvoering van toeslagen omdat die een noodzakelijke aanvulling vormen op iemands inkomen. Er moet structureel toezicht zijn van mensen die de toeslagen ontvangen. Wil je de stem van burgers echt goed laten horen, dan is een terugkerende cliëntentoets of een doenvermogentoets zeker aan te raden. En… zorg ervoor dat zij ondersteuning krijgen om een goede dialoog te kunnen voeren. Daar draait het dus om: om ménsen. Het wordt wel eens vergeten, maar een regering is er voor de bevolking en niet andersom. Wil je die bevolking begrijpen, dan zul je ook moeten inzien dat mensen niet in stukjes op te splitsen zijn. Zij kunnen niet over verschillende afdelingen worden uitgesmeerd, want dan gaat het geheid mis.

Je komt er niet door een vinkje te zetten bij het eigen beleidsdomein. Vraag door, verbindt door, leg verbanden en zorg dat iemand die met een vraag komt, een totaalpakket aan oplossingen meekrijgt en niet een deeloplossing. Presenteer de overheid als één geheel. Attendeer burgers op regelingen van andere instanties of collega’s binnen de eigen instantie. En waak ervoor dat je normaal gaat vinden wat niet normaal is. Bijvoorbeeld het feit dat werken vanuit een uitkering vaak betekent dat je er met jouw inkomen op achteruit gaat.

Werkloos zijn en gedwongen zijn rond te komen van een uitkering doe je niet voor de lol. In de praktijk betekent het dat mensen dagelijks onmogelijke keuzes moeten maken: tussen het betalen van de huur, de energierekening of een schooltraktatie van een jarig kind. Als ouder wil je die keuzes niet maken, maar het is de dagelijkse praktijk in vele gezinnen. Dat weten we omdat één op de vijf kinderen in Nederland opgroeit in armoede. Wat dat betreft moet de kostendelersnorm ook van tafel. Kinderen die thuis wonen en een inkomen hebben moeten niet, zoals nu, onderdeel zijn van het financiële huishouden van hun ouders. Ze moeten zelf een basis kunnen leggen voor hun eigen bestaanszekerheid.

Klinkt mijn advies wat dwingender? Dat kan kloppen. De nood is hoog, zo zien wij dagelijks. Mijn advieslijst is nog veel langer. Er is nóg een groep die behoorlijk in de problemen komt. Dat zijn de mensen die voor minder dan 35% arbeidsongeschikt zijn. Zij hebben geen recht op een arbeidsongeschiktheidsuitkering, blijken moeizaam aan het werk te komen én te blijven. Waarom? Omdat ze nu eenmaal een derde van hun vorige inkomen niet meer kunnen verdienen. Dan blijft er weinig over, maar de lasten zijn wel even hoog.

De LCR heeft vlak na de verkiezingen een 10-Punten-Plan aan informateur Herman Tjeenk Willink gestuurd. We hebben aan tafel bij de tweede informateur, Mariëtte Hamer, nog eens benadrukt hoe belangrijk bestaanszekerheid is én hoe onmisbaar cliëntenparticipatie. Willen we als land verder met zo min mogelijk armoede, zo veel mogelijk mensen die meedoen en iedereen die dat niet kan een fatsoenlijk inkomen bieden, dan is er werk aan de winkel. Voor de bevolking.
Voor iedereen en niet voor een paar mensen.

Met een goede dialoog én echte oplossingen, komt het met dat vertrouwen vanzelf wel weer goed.

Amma Asante
Voorzitter LCR