Blog Amma Asante: Meer luisteren, oplossingen zoeken

Zomer en rust. Dat geldt voor veel mensen en organisaties, maar niet voor de LCR en zeker niet voor de mensen die we vertegenwoordigen. Veel mensen die van een uitkering rondkomen, hebben geen rust. Geen dag rust. Dat hebben we gemerkt toen we afgelopen zomer alarmerende berichten kregen over het terugvorderen van WIA-voorschotten door een tekort aan keuringsartsen bij het UWV. Dit was voor ons reden om een meldpunt WIA in te stellen. Toch hebben we hen een beetje zomer – ook al was het aan einde ervan – kunnen bieden met het goede nieuws dat vanuit UWV kwam. Ons meldpunt – en vooral de mensen die ons hun verhalen hebben toegestuurd –  heeft geleid tot een oplossing voor deze mensen: ze hoeven de voorschotten niet terug te betalen.

In korte tijd kregen we 68 verhalen binnen op het Meldpunt WIA. Het ene verhaal was nog schrijnender dan het andere. Ook kregen we soms huilende mensen aan de telefoon. De verhalen gingen de collega’s van het bureau dan ook niet in de koude kleren zitten. Voor de mensen die in de problemen zaten met de voorschotten kwam het meldpunt als een uitkomst in een lange en vooral ondoorgrondelijke strijd met het UWV. 

Ik loop echt al een tijdje mee, maar ik verbaas me er nog altijd over hoe de overheid – in dit geval een uitvoeringsorganisatie – zich kan ontpoppen als de vijand van diegenen die ze behoort te helpen. De hardheid waarmee soms wordt gehandeld, is huiveringwekkend. Het meldpunt veroorzaakte ook bij het UWV een shock. Het was nooit de bedoeling geweest dat het voorschot – waarmee een probleem van overbrugging zonder inkomsten moest worden opgelost – mensen zo in de problemen zou brengen. 

Neem het verhaal van een vrouw die na twee jaar ziektewet wacht op een beoordeling van de WIA. Ze heeft hier tien maanden op moeten wachten en heeft in de tussentijd gewerkt aan haar herstel. Met behulp van het voorschot heeft ze haar vaste lasten betaald. Bij de beoordeling bleek ze minder dan 35 procent arbeidsongeschikt. Ze komt dus niet in aanmerking voor een WGA of IVA-uitkering. Het voorschot (van 15.000 euro) moet ze direct terugbetalen. Maar waarvan dan? Ze heeft geen inkomsten gehad.

Dan moet ik zeggen dat alle aandacht voor het beroerde behandelen in de uitvoering soms ook zijn vruchten afwerpt. Ons meldpunt heeft er toe geleid dat het UWV op zoek ging naar een oplossing. En die is er gekomen. Zo worden we toch optimistischer over het lerend vermogen van deze organisatie en de bereidheid om samen met ons knelpunten aan te pakken en oplossingen te vinden. We hebben ook gezien dat een oplossing is gevonden bij mensen die vanuit de WW ziek werden. Door een fout van UWV kregen ze meer geld, maar dat hoeven ze niet terug te betalen. Dat is heel mooi. 

Maar we zijn er nog niet, want de vraag blijft nog wel hoe het nu zit met mensen die (net) nog geen oplossing hebben gekregen. Wij zien ook problemen met andere WIA-kwesties en andere uitkeringen. De belangrijkste: mensen weten niet waar ze aan toe zijn en ze verwachten iets anders dan dat ze krijgen.

De LCR pleit voor meer begeleiding en ondersteuning tijdens ziekte, herstel en re-integratie op weg naar werk. Nog mooier zou het zijn als UWV de regie blijft houden om deze groep te bemiddelen naar de vele vacatures bij het UWV-werkbedrijf. En dat zowel de persoon zelf als de werkgever en bemiddelaars tijd krijgen om die stap naar ander werk te zetten. De overstap naar een baan die aansluit bij iemands wensen, capaciteiten en competenties en waarmee zoveel mogelijk een eigen inkomen kan worden verdiend: dát zou het uitgangspunt moeten zijn van iedere oplossing om mensen weer aan het werk te helpen. Of dat nu bij het UWV is of bij de gemeentelijke sociale diensten.

Er is met het stopzetten van de terugvorderingen van de WIA-voorschotten een oplossing gevonden voor een ernstig maatschappelijk probleem, maar ik vrees dat dit het topje van de ijsberg is. De telefoon op kantoor staat nog steeds roodgloeiend met meldingen over de WIA-voorschotten en andere knelpunten. Bijvoorbeeld van mensen die voor 2020 een voorschot kregen en van wie geen vordering meer open stond. Maar ook van een man die al meer dan 10 jaar vrijwilligerswerk doet, hiervoor reiskosten maakte en nu met een vordering van 120.000 euro zit: ‘Mevrouw Asante u moet mij helpen, dit is een zaak van leven op dood’, hoor ik hem nog zeggen. Ik heb het deze week tegen de NOS gezegd en ik blijf het zeggen: Het Nederlandse systeem van verschillende uitkeringen is te ingewikkeld. Er zijn allemaal verschillende potjes en hokjes. De echte omslag moet komen van de politiek. Die is de opdrachtgever van uitvoeringsorganisaties als het UWV.

De zomer en rust... Ik heb die wel mogen ervaren, maar die heeft me, met mijn collega’s ook gesterkt om nog een tandje bij te zetten. Hoe kan dit zo gebeuren in Nederland? We blijven het zeggen, ik blijf het herhalen. En wij blijven voor deze mensen vechten.

Gelukkig hebben we na de zomer versterking gekregen van Bart van den Krommenacker. Hij gaat zich inzetten om zoveel mogelijk de stem van mensen die voor hun bestaanszekerheid afhankelijk zijn van de overheid te laten horen. Of dat nu is via een campagne, een meldpunt als voor WIA-voorschotten of het op een andere manier ophalen van knelpunten. We hebben hem heel hard nodig.

Het is fijn om van deze organisatie voorzitter te zijn. Maar dat stel ik wel enigszins wrang, want mijn werk zou in de ideale situatie overbodig moeten zijn. Ik vind het in ieder geval fijn dat we iets voor mensen hebben kunnen betekenen. Dat gaan we nog vaker doen. Die innovatie – meer luisteren naar mensen en rechtstreeks verhalen ophalen – hebben we samen met onze leden kunnen inzetten, in dit geval met de Centrale Clientenraad van UWV. Wij doen dit  vanuit onze wettelijke verantwoordelijkheid en onafhankelijkheid. 

Niemand hoeft ons hiervoor een opdracht of toestemming te geven. 

Wij luisteren naar wat er onder mensen met een uitkering leeft en stellen dit aan de orde en dragen bij aan oplossingen.

Amma Asante

LCR-voorzitter